Kalibratie & certificering

IJken, kalibreren en justeren zijn begrippen die nogal eens met elkaar verward worden.

Korte uitleg:
IJken en kalibreren zijn eigenlijk synoniemen voor hetzelfde begrip:

Het bepalen van de nauwkeurigheid van een weegschaal ten opzichte van een gedefinieerde massastandaard.

Justeren is:
Het binnen gedefinieerde toleranties afregelen van een weegschaal.

Het begrip "geijkt" wordt ook nogal eens gebruikt om aan te geven dat een weegschaal voldoet aan de in de Metrologiewet (voorheen IJkwet) voorgeschreven maximale afwijking van een weeginstrument. Als de weegschaal daaraan voldoet en overeenkomt met het goedgekeurde model van de weegschaal, spreken we over een "ijkwaardige weegschaal".
Als een ijkwaardige weegschaal ook daadwerkelijk gekeurd is, is het een "geijkte weegschaal".
Om misverstanden te voorkomen is het beter om dat dan een wettelijk gekeurde (of geijkte) weegschaal te noemen.
De officiële benaming is: een geregeld weeginstrument.

IJkkeuring: "als 't om geld of gezondheid gaat"

De eisen waaraan een weegschaal moet voldoen voor een "wettelijke" goedkeuring, en de methodiek van kalibreren, is precies omschreven n de Europese Norm EN 45501, die dan ook als keuringsleidraad wordt toegepast bij de wettelijke keuring van weegschalen.

Wettelijke keuring is verplicht bij de volgende toepassingen van een weegschaal:

• gebruik voor verkoop doeleinden
• bepalen van tarieven, lonen en heffingen
• fabricage van geneesmiddelen
• gebruik als medisch hulpmiddel

Een wettelijk geijkte weegschaal is te herkennen aan de verzegeling en de verplichte opschriften en merktekens die op de weegschaal zijn aangebracht door de fabrikant bij de 1e keuring:

• opschriftenplaat of stickers met gegevens van het toestel
• groene M
• CE teken met de laatste 2 cijfers van het jaar van 1e keuring
• identificatie van de verantwoordelijke notified body (NMi nr. 0122)
• identificatie van de uitvoerder van de 1e keuring

Er bestaat geen wettelijke verplichting om een eenmaal goedgekeurde weegschaal periodiek te (laten) herkeuren.
Omdat het bij wettelijk geijkte weegschalen meestal om geld gaat of, bij medische toepassing, de gezondheid in het geding is, is echter verstandig om met regelmatige tussenpozen een weegschaal te laten kalibreren (ijken) en zo nodig te her-justeren.

Verispect

In Nederland is het toezicht op wettelijk geijkte weegschalen door het Ministerie van Economische Zaken opgedragen aan Verispect, voor zover het de controle op weegschalen voor handelsdoeleinden betreft.

Weegtechniek Holland is een door Verispect erkende onderneming en mag deze keuringen uitvoeren volgens de Europese Norm 501-EN 45 501 punt 8.2.
De bevindingen van onze keuringstechnici worden door Verispect erkend.

Met een Verispect keuringssticker op de weegschaal wordt aangegeven door wie en in welke maand en jaar de laatste keuring heeft plaatsgevonden.

Een Verispect keuring mag beschouwd worden als een "vernieuwing" van de wettelijke ijkkeuring van een weegschaal.

Kalibratie Certificaat
Ook van weegschalen die niet ijkwettelijk gekeurd (hoeven te) zijn, kan het gewenst zijn om, na een kalibratie, daar toch een schriftelijk bewijs van op te maken.
Dit is o.a. het geval bij kwaliteitborgingsytemen zoals ISO 9001, wordt vaak geëist door verzekeringen en gevraagd door afnemers om de kwaliteit van hun leverancier te bewaken.

Weegtechniek Holland kalibreert een weegschaal dan op basis van : 

• EN 45501 (in principe volgens de wettelijke regels)
• fabrikant specificatie
• gebruiker specificatie

Als bij de eerste kalibratie blijkt dat er afwijkingen zijn die buiten de toleranties van de weegschaal vallen, wordt deze eerst opnieuw gejusteerd.

Het aan de hand van de kalibratie opgemaakte Certificaat ontstaat een goed beeld van de eigenschappen van het weeginstrument, o.a. omdat er twee tabellen met meetresultaten over het hele weegbereik in zijn opgenomen.
Bovendien wordt aangegeven aan welke normen en nauwkeurigheden de weegschaal behoort te voldoen, afhankelijk van de nauwkeurigheidsklasse en het keuringscriterium dat is gekozen.

Certificering

Op basis van haar ISO 9001-2000 kwaliteitsysteem is Weegtechniek Holland een door het Nederlands Meetinstituut NMi gecertificeerd keuringsbedrijf en is daarmee geautoriseerd voor:

• het afgeven van CE verklaringen voor nieuwe
  weegschalen volgens artikel 6 van de Metrologiewet:
  Certificate nr. CE-120, EC quality system Approval
• het justeren en herkeuren van bestaande weegschalen
  volgens artikel 7 van de Metrologiewet:
  Erkenning nr. 2545, Erkend Keurder

Uitleg:
Artikel 6 van de Metrologiewet beschrijft de toetsing van een nog niet eerder gekeurd weeginstrument.
Het gaat dan meestal om nieuwe weegschalen, wordt in de praktijk ook wel genoemd: 1e keuring.
Bij de 1e keuring zijn de eisen aan de nauwkeurigheid        2 x zwaarder dan bij latere "her-keuringen" op basis van artikel 7.
Beoordeeld moet worden of de uitvoering van de weegschaal overeenkomt met de voor het instrument afgegeven "Verklaring van toelating".
In Nederland wordt deze verklaring, na uitvoerig onderzoek op basis van Europese wet- en regelgeving, per afzonderlijk type weeginstrument, afgegeven door het Nederlands Meetinstituut, Notified Body nr. 0122.

Na beoordeling en onderzoek van de weegschaal stelt Weegtechniek Holland de "Verklaring van Overeenkomst" op, het: CE Conformiteit Certificaat.

Op basis van dit Certificaat mag de weegschaal nu "voor handelsdoeleinden" en als "medisch hulpmiddel" worden gebruikt.

Als de plaats van gebruik -binnen zekere grenzen- niet dezelfde is als de plaats van het CE onderzoek, wordt de weegschaal gecorrigeerd voor de G factor (zwaartekracht) op de plaats van gebruik.
In dat geval wordt het "Certificate of Conformity" uitgebreid met de locatie en de hoogte waarvoor het Certificaat geldig is.

Artikel 7 van de Metrologiewet beschrijft de controle van een al eerder CE gekeurd weeginstrument.
Vindt meestal plaats op de locatie van de gebruiker, in de praktijk ook wel "her-keuring" genoemd.

Als de verzegeling van de weegschaal verbroken blijkt te zijn, zal in principe het volledige CE conformiteitonderzoek opnieuw moeten worden uitgevoerd. Dat is een tijdrovende en dus kostbare zaak.
Zorg er dus als gebruiker voor dat de verzegelingen onbeschadigd blijven!

Als de verzegeling(en) ongeschonden zijn, beperkt de controle zich tot de uitwendige kenmerken en weegeigenschappen van de weegschaal.
Blijkt tijdens de kalibratie dat de weegschaal niet (meer) aan de wettelijke eisen voldoet, dan wordt de verzegeling verbroken en het toestel opnieuw gejusteerd. De verzegeling wordt daarna opnieuw aangebracht.

Als de verzegeling(en) van de weegschaal ongeschonden zijn, en de weegeigenschappen en kenmerken zijn in orde, wordt de z.g. Verispect keuring uitgevoerd.
Als bewijs van deze keuring wordt de Verispect keuringssticker op de weegschaal aangebracht.